بی اختیاری ادرار
و درمان آن
بی اختیاري ادرار چیست؟
برخی از مردم اطلاع ندارند که براي بی اختیاري ادرار روشهاي مناسبی موجود است. بسیاري از مردم براي بحث کردن در مورد آن بی میل هستند، حتی اگر آن در زندگی شان تاثیر چشمگیري گذاشته باشد.
بی اختیاري ادرار می تواند بر توانایی فرد در محیط کار اثر بگذارد. این مشکل می تواند فعالیتهاي روزانه و بهنجار مردم را مختل کند و مانع از انجام فعالیتهایی شود که آنها از انجامش لذت می برند.
آیا شما می دانید که:
- نیمی از افراد مبتلا، با یک متخصص مشورت نمی کنند.
- ورزشکاران زن در همه سنین در حین فعالیتهاي ورزشی شدید و سخت گاهی اوقات دچار نشت
- ادرار می شوند.
- زنانی که یائسه شده اند اغلب مشکلات مربوط به کنترل مثانه را گزارش می کنند.
- اغلب زنان وقتی که حامله هستند یا بعد از اینکه زایمان می کنند دچار نشت و خروج ادرار می شوند.
- بسیاري از زنان وقتی که ورزش می کنند،می خندند،سرفه می کنند یا عطسه می زنند دچار نشت ادرار می شوند.در حدود نیمی از زنان بزرگسال می گویند که حداقل یکبار یا بیشتر نشت ادرار داشته اند.بسیاري از زنان می گویند که این مشکل را هر روز داشته اند.خروج ادرار شایعترین مشکل زنان مسن است.اما این بدین معنا نیست که بخش طبیعی از دوران سالمندي است.شما می توانید آنرا درمان کنید و کنترل مثانه تان را دوباره در دست بگیرید.
مثانه چگونه کار می کند؟
وقتی که شما می خورید یا می نوشید، بدنتان مایعات را جذب می کند.کلیه، مواد زاید را از مایعات فیلتر می کند و در نتیجه این عمل ادرار تولید می گردد. ادرار از طریق دو لوله که حالب نام دارند از کلیه ها وارد مثانه می شوند. مثانه ادرار را ذخیره می کند. براي پر شدن، مثانه خود را منبسط و براي دفع، خود را منقبض می کند. وقتی که مثانه تان پر است، مغزتان پیام دریافت می کند، سپس مغز پیامی به مثانه می فرستد که می تواند در حال حاضر عمل دفع را انجام دهد. در این زمان ماهیچه هاي اسفنکتر آرام هستند و ماهیچه هاي مثانه منقبض می گردند و به شما اجازه می دهند که ادرار کنید. پیشابراه ادرار را ازمثانه به بیرون هدایت می کند.
نقش ماهیچه ها در ادرار کردن چیست؟
مثانه شما شبیه یک بالن است، وقتی ادرار را در خود ذخیره می کند منبسط می شود و وقتی که ادرار می کنید منقبض می گردد.در مردان و زنان از پایین مثانه، لوله اي به نام پیشابراه ادرار را به سمت بیرون بدن هدایت می کند. ماهیچه دترسور در پشت مثانه آرام و بدون حرکت است، زمانی که مثانه شما از ادرار پر می شود و وقتی که ادرار می کنید منقبض می گردد. ماهیچه هاي کف لگن از مثانه محافظت می کنند و پیشابراه را بسته نگه می دارند. ماهیچه هاي حلقه مانند که اسفنکتر نامیده می شوند، پیشابراه را بسته نگه می دارند تا اینکه ادرار از مثانه قبل از اینکه شما آماده باشید خارج نشود.
در فردي که مبتلا به بی اختیاري ادرار است ماهیچه دترسور بیش فعال است و ماهیچه کف لگن ضعیف می باشد و همین امر باعث نشت تصادفی ادرار از مثانه می شود. چندین سیستم در بدن باید با همدیگر کارکنند تا مثانه را کنترل کنند:
- ماهیچه هاي کف لگن که مثانه را در جاي خود نگه می دارند.
- ماهیچه هاي اسفنکتر که پیشابراه را بسته نگه می دارند.
- ماهیچه هاي مثانه آرام هستند ، وقتی که مثانه از ادرار پر می شود و وقتی که زمان ادرار کردن فرامی رسد منقبض می شوند.
- زمانی که مثانه پر شده است ، اعصاب پیامهایی را از مثانه به مغز می برند.
- وقتی که زمان ادرار فرا رسیده است ،اعصاب پیامهایی را از مغز به مثانه می آورند.
- هورمونها کمک می کنند تا سطح داخلی مثانه و پیشابراه سالم بماند.
- مشکلات کنترل مثانه وقتی شروع می شوند که یکی از مولفه هاي فوق به درستی کار نکند.
چه عواملی باعث می شوند که کنترل مثانه به مشکل بر بخورد؟
ماهیچه هاي ضعیف: اکثر مشکلات کنترل مثانه در نتیجه ضعفماهیچه هاي لگنی است. این ماهیچه ها ممکن است در طی حاملگی یا زایمان ضعیف شوند. ماهیچه هاي ضعیف باعث می شوند که مثانه
از جایگاهش در لگن پایین بیاید و باعث گشاد شدن پیشابراه و در نتیجه باز شدن آن و خروج ادرار می شود.
ضایعه عصبی: اعصاب آسیب دیده ممکن است در زمانی نادرست سیگنالهایی را به مثانه بفرستند و بدون اطلاع قبلی باعث اسپاسم مثانه شوند و در نتیجه باعث خروج ادرار گردند.گاهی اوقات اعصاب آسیب دیده هیچ سیگنالی را به مغز نمی فرستند و مغز نمی تواند بگوید که چه وقت مثانه پر است. اعصاب می توانند در نتیجه بیماري ها یا تروما صدمه ببینند.
- بیماري ها و شرایطی که می توانند به اعصاب صدمه بزنند عبارتند از:
- دیابت
- پارکینسون
- سکته
- مولتیپل اسکلروز ( ام اس )
- تروماهایی که می توانند به اعصاب صدمه بزنند:
- جراحی کمر یا لگن
- دیسک کمر
- علتهاي بی اختیاري ادرار موقتی
- عفونت مجاري ادرار
- عفونت واژینال یا برانگیختگی آن
- یبوست
- چاقی
- سیگار کشیدن
- عوارض جانبی برخی داروها ( آلرژي، فشارخون، افسردگی، درد (
- علتهاي بی اختیاري ادرار دائمی
- ضعف ماهیچه هاي لگن بخاطر حاملگی و زایمان
- ضعف ماهیچه هاي اسفتکتر پیشابراه
- ضعف ماهیچه هایی که مثانه را در جاي خود نگه داشته اند
- ضعیف شدن مثانه
- ماهیچه بیش فعال مثانه
- سالمندي
- مشکلات حرکتی
- مشکلات نورولوژیکی )سکته، آسیب نخاعی، مولتیپل اسکلروز (
- سطوح کلسیم بالا در خون
- افتادگی رحم
- دیابت
- نابهنجاري هاي ساختاري در پیشابراه
- انسداد پیشابراه ) بخاطر بزرگ شدن پروستات در مردان (
- عدم تعادل هورمونی
داروها، الکل، کافئین
خروج ادرار می تواند وقتی اتفاق بیفتد که داروها بر روي ماهیچه یا عصب اثر می گذارند.در واقع یکی ازعوارض جانبی برخی داروها می تواند باعث این اتفاق شود.اگر دارویی استفاده می کنید که بتوانید بخوابید یا آرام باشید ممکن است اعصاب مثانه را سست کند و زمانی که مثانه پر است اعصاب را از فرستادن پیام به مغز بازدارد و باعث پر و لبریز شدن مثانه گردد.نوشیدن الکل نیز می تواند باعث شود که اعصاب دچار اشکال شوند.قرص هاي دیورتیک مایعات را از نواحی مختلف بدن جمع آوري می کنند و آنها را به مثانه می فرستند،پر شدن سریع مثانه باعث می شود که آن بصورت ناگهانی خالی شود.این اتفاق دقیقاً در اثر نوشیدن کافئین ( قهوه و چاي (نیز رخ می دهد.
عفونت
عفونت مجاري ادرار می تواند اعصاب مثانه را تحریک کند و باعث شود مثانه بدون آگاهی قبلی منقبض گردد.این نوع بی اختیاري با درمان عفونت از بین می رود.
وزن زیاد
وزن زیاد می تواند به مثانه فشار بیاورد و در بی اختیاري ادرار فشاري موثر است.
انواع بی اختیاري ادرار
بی اختیاري ادرار موقتی: همانطوري که از اسمش پیداست بی اختیاري ادرار موقتی و زودگذر است و ادامه نمی یابد. ممکن شما دچار بیماري (عفونت مجاري ادرار) بوده اید که باعث ادرار ناگهانی شده و شما نتوانسته اید آنرا کنترل کنید. یا ممکن شما دارویی استفاده کرده باشید که یکی از عوارض جانبی آن افزایش ادرار باشد.به محض اینکه این مسائل شناسایی و حل شوند، بی اختیاري فرد هم
درمان خواهد شد.
بی اختیاري فشاري
اگر شما در هنگام ورزش کردن، خندیدن، سرفه کردن و عطسه زدن دچار نشت ادرار
می شوید، شما به بی اختیاري ادرار فشاري مبتلا هستید. بخاطر داشته باشید که فشارهاي روحی روانی باعث بوجود آمدن آن نمی شوند. منظور از فشار نیرویی است که به مثانه وارد می شود. وقتی که ماهیچه هاي لگن و اسفنکتر قوي هستند آنها می توانند فشار اضافی ناشی از ورزش کردن، خندیدن، سرفه کردن، عطسه زدن را اداره کنند. اما وقتی که این ماهیچه ضعیف هستند، فشار ناگهانی می تواند باعث خروج و نشت ادرار مثانه گردد.
- معمولاً بی اختیاري در این مواقع اتفاق می افتد :
- بالا رفتن از پله ها
- قدم زدن
- تکیه کردن به یک طرف
- برداشتن اشیاء سنگین
- بلند شدن از صندلی یا بیرون آمدن از رختخواب
- در حال آمیزش )رابطه جنسی(
- ورزش کردن
- سرفه کردن، عطسه کردن، خندیدن
بی اختیاري فوري
اگر شما بعد از نیاز ناگهانی و قدرتمندي براي ادرار کردن دچار نشت و خروج ادرار شدید، دچار بی اختیاري ادرار فوري هستید. این مشکل در کنترل مثانه ممکن است در نتیجه آسیب عصب ناشی از دیابت، سکته، عفونت یا شرایط پزشکی دیگر باشد. اگر شما بیش از ۸ بار در روز ادرار می کنید دچار مثانه بیش فعال هستید. رفتن دوبار یا بیشتر به توالت در شب از علائم دیگر مثانه بیش فعال است.
با مثانه بیش فعال ممکن شما نیاز فوري و ناگهانی براي دفع ادرار داشته باشید.
بی اختیاري مختلط
این نوع بی اختیاري آمیزه اي از بی اختیاري فوري و فشاري است. شما ممکن در یک زمان دچار نشت ادرار در اثر سرفه کردن، عطسه زدن، خندیدن شوید و در زمانی دیگر ممکن با نیاز ناگهانی و غیر قابل کنترل براي ادرار کردن مواجه شوید که باعث نشت ادرار در شما گردد.
بی اختیاري کارکردي
برخی از افراد به سختی و زحمت خود را به توالت می رسانند. اگر شما دچار نشت ادرار می شوید بخاطر اینکه نمی توانید راه بروید یا مشکلات حرکتی دیگر دارید به بی اختیاري ادرار کارکردي مبتلا هستید.
بی اختیاري ادرار لبریزي
این احساس که مثانه شما هیچ وقت بصورت کامل خالی نیست، بلند شدن از خواب در شب براي رفتن به توالت، صرف کردن زمان زیادي در توالت در حالی که مقدار کمی ادرار کرده اید و این احساس که شما نیاز دارید ادرار کنید ولی نمی توانید
بیوفیدبک
بیوفیدبک روش درمانی است که با بکارگیري ابزارهاي الکترونیکی اطلاعاتی را در مورد اعصاب و عضلات و فعالیت خودمختار بدن اندازه گیري و پردازش می کند و در قالب فیدبک صوتی و دیداري به بیمار و درمانگرش نشان می دهد. بیوفیدبک به بیماران کمک می کند تا آگاهی بیشتري از اعمال خودمختار بدن دست یابند و کنترل ارادي شان را بر آنها افزایش دهند.
با راهنمایی درمانگرتان شما با استفاده از فیدبک هایی )صوتی و دیداري( کنترل بهتري را بر روي عملکرد اندامتان بدست می آورید. این دقیقاً همان کاري است که مرتاضان هندي در طی سالیان سال انجام می دادند.
بیوفیدبک در درمان طیف وسیعی از شرایط عصبی و عضلانی مثل اختلالات ماهیچه لگن )بی اختیاري ادرار فوري و فشاري ، بی اختیاري مدفوع ، واژینیسموس ، یبوست و مقاربت دردناك ( ، ضعف ماهیچه ها بخاطر سکته، دندان قروچه (Bruxism) ،سردردهاي تنشی ، مشکلات معده اي روده اي مثل سندرم روده تحریک پذیر ، حالت تهوع و استفراغ موثر است.
این درمان عمدتاً در بیماري هایی بکار برده می شود که داروها در درمان آنها موفق نیستند.
آیا بیوفیدبک براي هر فردي مناسب است؟
بیوفیدبک درمان غیر تهاجمی است که کاهش علائم را در افراد بسیاري موجب شده است. سودمندي
بیوفیدبک از فردي به فرد دیگر متفاوت است.
بی اختیاري ادرار و بیوفیدبک
استفاده از بیوفیدبک براي درمان بی اختیاري به سال ۱۹۴۰ بر می گردد، زمانی که آرنولد کگل متخصص بیماري هاي زنان از ابزارها و وسایل الکتریکی براي ارزیابی و ارائه روشی براي منقبض کردن ماهیچه هاي لگن استفاده کرد. بیوفیدبک در درمان بی اختیاري ادرار به شما کمک می کند تا کنترل کردن، تقویت و نیرو بخشی ماهیچه هاي لگن را که در کنترل مثانه نقش مهمی بر عهده دارند را یاد بگیرید. این درمان می تواند به افرادي که مبتلا به بی اختیاري ادرار فشاري هستند کمک کند، در این افراد ماهیچه ها نمی تواند در برابر فشار اعمالی مثل سرفه کردن، عطسه زدن، خندیدن و بلند کردن اشیاء مقاومت کنند و در نتیجه باعث خالی شدن مثانه می شوند. همچنین بیوفیدبک در درمان بی اختیاري ادرار فوري مفید است. در این نوع بی اختیاري، بیمار بصورت متوالی نیاز ناگهانی و قوي را براي ادرار کردن تجربه می کند. در هر دو مورد بیوفیدبک به شما آموزش می دهد تا گروه خاصی از ماهیچه هایتان را که شما به آنها براي کنترل ادرار نیاز دارید را تقویت کنید و استحکام بخشید. مطالعات نشان می دهند که بیوفیدبک می تواند کاهش بی اختیاري ادرار و بهبودي کنترل مثانه را در ۹۴ % از موارد موجب شود.
ساختار جلسات بیوفیدبک
بیوفیدبک با قرار دادن سنسورها بر روي بدنتان آغاز می گردد. در برخی موارد سنسورهاي کوچکی نزدیک ناحیه مقعد قرار می گیرند، جایی که ماهیچه لگن به پوست نزدیکتر است. متخصصان دیگر ترجیح می دهند که سنسور کوچکی را در ناحیه رکتوم یا واژن قرار دهند. همچنین براي بررسی فشار ناشی از شکم بر روي لگن سنسورهاي به شکم نیز متصل می گردد. بعد از قرار دادن سنسورها در مکانهاي خود شما شروع می کنید به منقبض کردن ماهیچه هاي کف لگن و آرام کردن ماهیچه هاي شکم. از طریق آموزش این کار شما می می توانید بی اختیاري خود را کنترل نمایید. این سنسورها از طریق فیدبک هایی که بر مانیتور کامپیوتر مشاهده می کنید یا صداهایی را که می شنوید به شما می گویند که آیا ماهیچه هایتان را درست منقبض کرده اید یا نه. در بیوفیدبک براي بی اختیاري ادرار از استفاده می شود. از طریق آن میزان (EMG) الکترومیوگرافی فعالیت الکتریکی در ماهیچه لگن اندازه گیري می شود و براي تقویت ماهیچه ها به مراجع فیدبک داده می شود تا یاد بگیرند که از ماهیچه هایشان بخوبی استفاده کنند و همچنین به بهتر آموختن ورزشهاي تقویت کننده ماهیچه ها براي حداکثر بهبودي کمک کند. همزمان با اینکه ماهیچه ها قویتر می شوند، بیماران ماهیچه هایشان را به نحوي صحیح تر بکار می برند و در نتیجه در جلوگیري از خروج ادرار موفق تر عمل خواهند کرد و قادر خواهند بود در صورت لزوم، ادرار خود را کنترل کنند تا به دستشویی برسند.
اهداف درمانی
اولین هدف در درمان بی اختیاري ادرار بوسیله بیوفیدبک بهینه سازي پاسخ هاي ماهیچه هاي کف لگن است. اهداف طولانی مدت و کوتاه مدت در درمان به شرح زیر می باشد.
- اهداف طولانی مدت
- کاهش فراوانی دوره هاي بی اختیاري ادرار
- کاهش علائم نیاز فوري به دفع ادرار
- کاهش فراوانی دفعات دفع به چهار بار در روز و یکبار در طی شب و در حین خواب
- کاهش بدکارکردي دفع و خطرهاي مرتبط براي ابتلا به عفونت مثانه
- کاهش تعداد و اندازه لباس هاي محافظ
- اهداف کوتاه مدت
- تقویت کردن انقباضهاي ماهیچه لگن براي بهبودي استقامت ماهیچه هاي محافظ
- تقویت کردن انقباضهاي انتخابی ماهیچه لگن بدون انقباضهاي شکمی
- بهبودي ظرفیت و گنجایش مثانه
- بهبودي هماهنگی ماهیچه هاي کف لگن در پاسخ به نیاز فوري براي ادرار
- تقویت بازداري انقباضهاي شکمی نابهنجار براي بهبودي نیاز فوري براي ادرار
- فراهم آوردن یک برنامه آموزش خانگی براي تعمیم دادن مهارتهاي آموزش یافته در کلینیک به شرایط زندگی روزمره
سرشماری جلسات
جلسات بیوفیدبک براي درمان بی اختیاري ادرار عموماً یک ساعت طول می کشد. تعداد جلسات مورد نیاز متفاوت است، اما معمولاً در حدود ۱۰ جلسه نیاز است تا بتوانید ورزشهاي لگن روزانه تان را بصورت کامل انجام دهید.
بیوفیدبک چه چیزي آموزش می دهد؟
کنترل بیش فعالی عملکرد و فعالیت ماهیچه دترسور (نواحی دفع(
افزایش قدرت و استحکام ماهیچه هاي لگن
کاهش انقباضات شکمی
تعداد جلسات بیوفیدبک
تعداد جلسات بیوفیدبک از فردي به فرد دیگر متفاوت است، فردي با مسائل غیر نورولوژیک ممکن است بصورت میانگین ۶ تا ۱۰ جلسه درمان در طی دوره ۴۰ روز نیاز داشته باشد.
