سندروم تونل کارپال CTS چیست؟
سندرم تونل مچ دستی یک مشکل شایع در ناحیه ای از مچ دست است که در ارتباط با عوامل مختلفی ایجاد می گردد.شکستگی ها،دررفتگی ها،تومورها،برخی از بیماری ها(مثلا دیابت یا اختلالات تیروئید) و انجام فعالیت های تکراری در ناحیه مچ دست،از مواردی هستند که باعث درگیری عصب مدین در قسمت خاصی از مچ دست می گردند.سندرم تونل مچ دستی(carpal tunnel syndrome)،بیماری رنجآور و ناتوان کنندهای است که در اثر افزایش فشار داخل کانال مچ دستی ایجاد شده و در نتیجه آسیب به عصبی که از داخل کانال رد میشود (عصب مدیان ) رخ میدهد.اگر به هر علتی از جمله استفاده بیش از حد از مچ دست،فشار کانال ناحیه مچ افزایش یابد،منجر به کاهش خون رسانی به عصب در اثر تنگی عروق شده و مجموعهای ازعلائم و نشانهها را پدید می آورد که مشخص کننده سندرم کانال مچ دستی(CTS)است.
این بیماری مرتبط با اعصاب، باعث درد و بی حسی دست، بخصوص مچ دست می شود.
بر اساس تحقیقات موسسه ملی اختلالات عصبی و سکته مغزی (NINDS) ، بیماری دردناک سندرم تونل کارپال، یک بیماری مربوط به شغل است و بیشتر در افرادی دیده می شود که مچ دستشان برای مدت طولانی در شرایط نامناسب و غیر استاندارد قرار دارد.
- فاکتورهای خطر در ایجاد سندرم تونل مچ دستی
- سنین میانسالی و بیشتر ۶۰-۳۰ سالگی
- برخی مشاغل که از حرکات تکراری و شدید مچ دست استفاده زیادی می برند. همچون تایپیست، پیانیستها، ویلچرسواران و استفاده ناصحیح از عصا و ….
- در زنان ۴-۳ برابر بیشتر از مردان رخ میدهد و گمان می رود تا حدودی به حرفه و شغلهای خاص آنها مربوط شود.
- گاهی بصورت خانوادگی دیده می شود.
- دست غالب معمولا” بیشتر درگیر میشود و اگر دو طرفه باشد علائم معمولا” در دست غالب شدیدتر است.
- بیماران دچار دیابت ، نقرس، آرتریت روماتویئید، کم کاری تیروئید و ….
- گاهی در دوران حاملگی و معمولا” در سه ماهه سوم رخ می دهد و اکثرا” پس از زایمان خوب می شود.
- تومورهای ناحیه مچ دست
- علل سندرم تونل کارپل
تونل کارپال گذرگاه اعصاب مچ دست است که از عصب مدیان (median) محافظت می کند. عصب مدیان عصب اصلی دست و تاندونی (تاندون فلکسور) است که باعث خم شدن انگشتان و شست و دیگر بافت های نرم دست مانند رباط ها و عروق خونی می شود.
سندرم تونل کارپال زمانی اتفاق می افتد که بافت های اطراف تاندون فلکسور متورم شده و به عصب مدیان فشار وارد می کنند.
عوامل وراثتی نقش مهمی در بروز این سندرم دارند؛ یعنی اگر در خانواده یکی مبتلا باشند، احتمال ابتلای بقیه نیز وجود دارد.
برخی دیگر از این عوامل موثر عبارتند از :
- آسیب دیدگی مچ دست که باعث تورم، رگ به رگ شدن یا شکستگی شود.
- پرکاری غده هیپوفیز
- کم کاری تیرویید
- استرس کاری
- استفاده مکرر از ابزاری که باعث ارتعاش دست می شود
- وجود کیست یا تومور در داخل کانال
- حرکات تکراری مچ دست مهمترین عامل این عارضه است. برخی از ورزش ها مانند تنیس نیز باعث بروز این سندرم می شود.
- سندرم تونل کارپال در صورت پیشرفت به اندازه ای قابلیت های دست بیمار را تحت تاثیر قرار می دهد که امکان استفاده از قلم نیز وجود نخواهد داشت.
- علایم سندرم تونل کارپال
بیماران اکثرا” از خواب رفتگی ،بی حسی و گزگز و مورمور یا سوزن سوزن شدن انگشتان در قلمرو عصب دهی عصب مدیان شکایت دارند. بسیاری از بیماران نیز از درد مچ دست در شب یا پس از کارزیاد با دست یا انگشتان شاکی هستند و یا از خواب رفتن شدید دست و انگشتان توام با درد و ناراحتی شبانه که منجر به بیدار شدن از خواب میشود رنج می برند به حدی که مجبورند با تکانهای مکرر دست و یا مالش آن، این احساس ناراحتی را موقتا” رفع نموده و مجددا” بتوانند بخوابند.
در موارد پیشرفته بیماری، ضعف انگشتان شست و اشاره توام با لاغری عضلات مربوطه رخ میدهد و منجر به سقوط اشیاء از دست می گردد. در پارهای موارد بیمار از درد ساعد، آرنج یا شانه به تنهائی ، ممکن است شاکی باشد و یا درد مچ دست ممکن است به هر منطقهای از اندام فوقانی ( از گردن تا نوک انگشتان) ارجاع داده شود زیرا عصب مدیان از ریشههای عصبی گردن C6 تا T1 عصب دریافت می کنند.
- راههای تشخیص
با مشاهده علایم درد بیمار باید به سرعت به پزشک و متخصص فیزیوتراپی مراجعه کند. برای تشخیص سندرم تونل مچ دست پزشک و فیزیوتراپیست در ابتدا معاینات بالینی انجام می دهد.
نشانه فالن: اگر مچ هر دو دست را در حالت کاملا” خم شده ازپشت بهم وصل کنیم و بمدت حداکثر ۶۰ ثانیه نگهداریم چنانچه در انگشتان مربوط به محدوده عصب مدیان گزگز، مورمور، سوزن سوزن شدن یا کرختی و بیحسی ایجاد شود، تست مثبت می باشد.
پس از معاینات بالینی، آزمون های بررسی قدرت دست در اولویت قرار دارد. یکی دیگر از آزمایش های مورد نیاز برای تشخیص، آزمون سرعت هدایت عصب و تست EMG یا الکترومیوگرافی است که با استفاده از یک سوزن کوچک، فعالیت های الکتریکی عضلات بررسی می شود.
- درمان
۱-استراحت نسبی:
در ناحیه مچ در موارد جدید و خفیف که گاهی موجب بهبودی میگردد.
۲-درمان حمایتی :
شامل استفاده از اسپلینت مچ دستی ( Wrist Splint ) میباشد که باید دفت کرد در ناحیه مچ دستی هیچگونه انحنایی چه در جهت کف دست یا بطرف پشت دست نداشته باشد ( حداکثر زاویه قابل قبول ۱۰ درجه زاویه در مچ دست به سمت پشت دست میباشد ) . توصیه میشود بمدت ۳ هفته بطور مداوم بسته شود و تنها بهنگام شستشو باز شود یا بمدت ۶ هفته هر شب طی خواب استفاده شود. بهترین پاسخ درمانی به اسپیلنت در سه ماه اول شروع علائم است در صورت مزمن شدن بیماری اگر یک ماه از مصرف مداوم اسپیلنت گذشت و علائم فروکش نکرد باید از روشهای دیگر درمانی استفاده کرد.
۳-درمان دارویی:
استفاده از داروهای مسکن غیر کورتونی یا کورتونی گاهی مفید است اما در بین آنها موثرترین روش تزریق کورتون بداخل کانال مچ دستی میباشد.
۴-توانبخشی(فیزیوتراپی ):
بوسیله حرکات کششی هر دو جهت در مچ دست بوسیله دست سالم بهمراه حرکات ورزشی تقویت عضلات ساعد و مچ زیر نظر متخصص، از مهمترین نکات جلوگیری از عود سندرم می باشد.
۵-درمانهای فیزیکی:
بوسیله مدالیته های فیزیوتراپی از جمله اولتراسوند،TENS ، لیزر درمانی و تکار درمانی جزء بی ضررترین درمانها محسوب می شود.
۶-جراحی:
در مواردی که درمان های دیگر بی نتیجه بودهاند یا شدت بیماری بسیار زیاد باشد اعمال می گردد
- پیشگیری
راه های مختلفی برای کاهش خطر ابتلا به سندرم تونل مچ دست وجود دارد. مرکز پزشکی دانشگاه مریلند آمریکا چند راهنمایی موثر در این زمینه ارایه کرده است.
- استراحت مچ دست هر چند دقیقه یک بار و نرمش هایی مانند خم کردن و صاف کردن مچ
- تنظیم محیط کار به گونه ای که فشار بر روی مفاصل حداقل باشد
- ورزش مفاصل
- اجتناب از وارد کردن فشار اضافی در هنگام کار؛ برای مثال محکم نگه داشتن قلم
- استفاده از ابزار ارگونومیک
- قرار دادن صفحه کلید در شرایطی که مچ در حین کار در آرامش باشد
