تنگی کانال نخاعی
کمروگردن
نخاع در درون کانال استخوانی قرار دارد و از پشت سر هم قرار گرفتن مهره‌ها تشکیل می‌شود. یکی از علل شایع کمردرد تنگی کانال نخاعی است. اگر به دلایلی این کانال تنگ شود، فضای مورد نیاز نخاع کاهش یافته و منجر به وارد آمدن فشار به اندام تحتانی و اعصاب نخاعی می‌شود.
- آناتومی کانال نخاعی:
نخاع در درون کانال استخوانی قرار دارد و از پشت سر هم قرار گرفتن مهره‌ها تشکیل می‌شود. یکی از علل شایع کمردرد تنگی کانال نخاعی است. اگر به دلایلی این کانال تنگ شود، فضای مورد نیاز نخاع کاهش یافته و منجر به وارد آمدن فشار به اندام تحتانی و اعصاب نخاعی می‌شود.
- بیماری تنگی کانال نخاعی(Spinal Canal Stenosis):
به باريك شدن بخش تحتاني مسير عبور نخاع(كانال نخاعي) در ستون فقرات، تنگی کانال نخاعی گفته می‌شود. این بیماری ممکن است در هر ناحیه‌ای از نخاع بروز نماید. شایع‌ترین اختلال به‌صورت تنگی کانال نخاعی 
گردنی، در ناحیه‌ی گردن و تنگی کانال نخاعی کمری در ناحیه‌ی تحتانی کمر ایجاد می‌شود. در بین مهره‌ها، دیسک‌های بین مهره‌ای و مفاصل فاست نخاعی وجود دارد که با افزایش سن، از حالت اسفنجی آن‌ها کاسته می‌شود. استخوان‌ها و لیگامنت‌های مفاصل فاست نخاعی به‌علت آرتریت یا ورم مفاصل، ضخیم‌تر شده و سبب وارد آوردن فشار به داخل کانال و مجرای نخاعی می‌شود.
این تغییرات سبب باریک شدن مجرای نخاع کمری شده که موسوم به تنگی کانال نخاعی(spinal stenosis) است. تنگی کانال نخاعی می‌تواند نسبی و یا کامل باشد ولی اغلب بر اثر تغییرات”دژنراتیو” و تحلیل رفتگی ستون فقرات، ایجاد می‌شود.
لیگامنت‌های ضخیم شده:
رشته‌های محکمی که به نگه داشتن استخوان‌های ستون فقرات در کنار یکدیگر کمک می‌کنند و به مرور زمان سفت و ضخیم میشوند. ضخیم شدگی همراه با برآمدگی به درون مجرای نخاعی می‌تواند طناب نخاعی را باریک و تنگ کرده و بر بافت عصبی فشار آورد.
- مهم‌ترین علل تنگی کانال نخاعی عبارتند از:
- *تنگی کانال مادرزادی
- *ضخیم شدگی یا”هیپرتروفی” لیگامان زرد(فلاوم) و مفاصل”فاست”
- *كلسيفيكاسيون يا رسوب كلسيم بر روي تاندون‌ها و ليگامان‌هاي مختلف كه منجر به ضخيم و سفت شدن آن‌ها مي‌شود.
- *رشد استخوان لبه‌ي مهره‌ها و مفاصل بين مهره‌اي
- *فتق ديسك‌هاي بين مهره‌اي كه حتي با مقادير كم نيز باعث ايجاد علائم تنگي كانال نخاعي مي‌شوند.
- *لغزش مهره(به‌ویژه در موارد لیزخوردگی‌‌های شدید)
- *آسیب‌های دیسک بین مهره‌ای و فتق دیسک بین مهره‌ای
- *عفونت‌ها
- *هر عامل توده مانندی که باعث فشار به نخاع یا ریشه‌های عصبی گردد.(فشارهای ناشی از تومورها)
- *اختلال در وضعیت مفاصل بین مهره‌ای پشتی
- *ضخیم شدگی یا هیپرتروفی لیگامان زرد(فلاوم) و مفاصل فاست
- *”اسپوندیلولیستزیس”
- *ضایعه تومورال و عوامل عفونی
- *رسوب کلسیم بر روی تاندون‌ها و لیگامنت‌ها
- *رشد استخوان لبه‌ی مهره‌ها و مفاصل بین مهره‌ای
- *لغزش مهره‌ها روی یکدیگر
- *تروما برای مثال در اثر ضربه‌های مکرر و تصادفات
- علل شایع:
۱)بیماری پاگت استخوان:
در این بیماری، استخوان‌های جدید ایجاد میشوند. این بیماری استخوان‌هایی را ایجاد می‌کند که به‌صورت غیر طبیعی بزرگ هستند و در صورت بروز در ستون فقرات و نخاع از میزان فضای موجود در مجرای نخاعی می‌کاهند.
۲)بیماری آکوندروپلازی:
این اختلال ژنتیکی در اوائل کودکی، منجر به کوتاه ماندن قد می‌شود. افرادی که به این بیماری مبتلا هستند، در هنگام تولد دارای مجاری نخاعی باریک می‌باشند.
بیماری آکندروپلازی نوعی کوتاهی قد است که در آن بازوها و پاهای کودک به نسبت طول بدن کوتاه‌تر هستند. علاوه بر این، اغلب تنه طبیعی و سر بزرگ‌تر است.
بیمار دچار آکندروپلازی، از بدو تولد دچار کوتاه شدگی اندام‌ها و انگشتان، تنه‌ی نسبتاً باریک، شکل سه شاخه‌ی دست‌ها، ماکروسفالی(جمجمه‌ی بزرگ) و پیشانی برجسته است.
۳)تومورهای نخاعی:
زائده‌های غیرطبیعی می‌توانند داخل طناب نخاعی، درون غشاهای پوشاننده‌ی طناب نخاعی یا در فضای بین طناب نخاعی و مهره‌ها شکل گیرند. بزرگ شدن تومورها ممکن است بر طناب نخاعی و ریشه‌های عصبی فشار وارد کنند.
۴)آسیب‌های نخاعی:
سوانح اتومبیل، تروما(ضربه مغزی) و فلج مغزی همگی می‌توانند سبب دررفتگی و جابه‌جایی یا شکستگی‌های یک یا چند مهره شوند. استخوان جابه‌جا شده در اثر شکستگی مهره‌ای ممکن است به کانال و مجرای مهره‌ای آسیب بزند. تورم بافت مجاور به دنبال جراحی کمر نیز می‌تواند بر طناب نخاعی یا اعصاب فشار وارد آورد.
۵)استئوآرتریت(ورم مفاصل و استخوان‌ها):
با مرور زمان، مفاصل فاست(facet joints) در بین مهره‌های اطراف نخاع تحلیل می‌روند و بدن ممکن است زوائدی استخوانی به‌نام”اسپورهای استخوان”(bone spurs) که”استئوفیت” نیز نامیده میشوند را ایجاد کند. اسپورهای استخوان قادرند سبب باریک شدن مجاری نخاعی شوند.
- علائم تنگی کانال نخاعی:
- *کمردرد
- *درد همراه با سوزش در قسمت لگن و اندام‌های تحتانی، این احساس درد و سوزش بر اثر همان فشاری است که روی ریشه‌های عصبی وارد می‌شود.
- برای مثال اگر عصبی که باید به پشت ساق رفته و حس آن جا را تامین کند، تحت فشار قرار گیرد، درد در پشت ساق احساس می‌شود.
- *احساس گزگز و گرفتگی در لگن و ساق پا
- *ضعیف شدن عضلات ساق پا:
- وقتی فشار به عصب بیشتر می‌شود، کارکرد حرکتی عصب هم دچار اختلال می‌گردد. امکان دارد بیمار توانایی بالا آوردن مچ پایش را از دست بدهد و موقع راه رفتن پایش را روی زمین بکشد.
- *کاهش درد در زمان نشستن و خم شدن به جلو کم می‌شود. در خم شدن به جلو و نشستن، فضای بین مهره‌ای باز‌تر شده و فشار روی عصب کم می‌شود، سپس علائم بیمار در این حالات کاهش پیدا می‌کند.
- *افزایش درد به هنگام راه رفتن
- *درد اندام تحتانی
- *در بسیاری از بیماران درد ساق پاها شایع‌تر است.
- *معمولاً شدت درد به هنگام راست نگه داشتن بدن افزایش می‌یابد.
- *کاهش میزان درد به هنگام خم کردن ستون فقرات
- *کمردرد در زمان نشستن و یا خم شدن رو به جلو، ضعف عضلانی، گرفتگی باسن و ساق پاها، احساس سوزش و حتی خارش در پا، درد و گرفتگی‌های عضلانی، خستگی زودرس و احساس لنگیدن پاها(لنگش عصبی)
- *خم شدن به جلو درد را کاهش می‌دهد و با صاف کردن تنه درد تشدید می‌شود. راه رفتن درد را تشدید می‌کند به طوری که بیمار مجبور می‌شود در حین پیاده‌روی به پاهایش استراحت دهد.
- علائم تنگی کانال نخاعی در ناحیه گردن:
- *بی حسی و ضعف:
تنگی کانال نخاعی در ناحیه نخاع گردنی می‌تواند سبب بروز بی‌حسی، ضعف و سوزن سوزن شدن در پا، آرنج یا دست‌ها شود.
- *درد گردن یا شانه:
در صورتی که بر اعصاب ناحیه‌ی گردن فشار وارد آید، درد گردن یا شانه بروز می‌کند. با این حال، تنگی کانال نخاعی گردنی اغلب اوقات با دردی همراه نیست و درد گردن توسط مشکلاتی غیر از تنگی کانال نخاعی ایجاد می‌گردد.
- *از دست دادن کنترل مثانه، روده و بی اختیاری ادراری:
در موارد شدید تنگی کانال نخاعی، اعصاب مثانه و روده ممکن است دچار اشکال شده و به بی اختیاری ادراری منجر گردد.
- علائم تنگی کانال نخاعی در ناحیه‌ی تحتانی کمر:
فشار وارد آمده بر اعصاب در نخاع کمری می‌تواند سبب ایجاد درد یا گرفتگی در پاها هنگام ایستادن به مدت طولانی یا هنگام راه رفتن شود.
- چگونگی ایجاد تنگی کانال نخاعی:
این بیماری به‌علت رشد استخوان و بافت‌های دیگر در داخل کانال به وجود می‌آید. این رشد بافت‌های زائد، بخشی از نشانه‌های بالا رفتن سن محسوب می‌شود. در حقیقت این بیماری معمولاً در هر ۲ جنس و در افراد بالای ۶۰ سال شیوع دارد. با افزایش سن، آب درون دیسک بین مهره‌ای از بین رفته و کوچک می‌شود. کاهش ارتفاع دیسک منجر به نزدیک‌تر شدن فاصله مهره‌ها می‌گردد و این نزدیک شدن مهره‌ها ۲ مشکل را برای فرد ایجاد می‌کند:
۱)سوراخ یا دهانه‌ای که بین ۲ مهره نزدیک به هم قرار دارد، تنگ می‌شود. این دهانه‌ها محل خروج ریشه‌های عصبی از نخاع هستند که منجر به وارد آمدن فشار به اعصاب میشوند.
۲)با نزدیک‌تر شدن مهره‌ها به هم فشار بیشتری به مفاصل بین مهره‌ها وارد می‌شود که در نهایت موجب بروز آرتروز و سائیدگی مفصل می‌گردد. هر مفصلی که سائیده می‌شود، شروع به ساختن استخوان‌های اضافه در اطراف خود می‌کند. همچنین لیگامان‌های اطراف مفصل هم ضخیم‌تر میشوند. این استخوان‌های اضافی و لیگامان‌های ضخیم شده، منجر به تنگ شدن کانال نخاعی میشوند.
- در برخی از افراد کانال نخاعی به‌صورت مادرزادی تنگ است. این وضعیت در مردان بیشتر دیده می‌شود و علائم آن معمولاً در سنین بین ۳۰ تا ۵۰ سالگی بروز می‌کند.
- عوارض:
در صورت تشخیص و درمان به‌موقع بیمار با عوارضی چون: اختلال در راه رفتن، نشستن و حتی برداشتن شی از روی زمین مواجهه خواهد شد.
- تشخیص:
در این بیماری ابتدا پزشک سابقه‌ی کلی بیمار را مورد بررسی قرار می‌دهد.
و با معاینات بالینی به نوع بیماری پی می‌برد.
تشخیص تنگی کانال نخاعی می‌تواند بسیار سخت باشد، زیرا علائم این بیماری مانند بسیاری از بیماری‌ها با سن بیمار مرتبط است.
- راه‌های تشخیصی:
- *اشعه‌ی ایکس:
وجود تنگی دیسک‌ها یا مفاصل ضخیم شده‌ی فاست را به پزشک نشان می‌دهد. این اشعه می‌تواند در مشخص کردن مشکلاتی نظیر شکستگی، تومور استخوان یا نقص وراثتی موثر باشد.
- *رادیوگرافی ساده:
انجام این روش، تغییرات به‌وجود آمده در ستون مهر‌ها را مشخص می‌کند.
- *میلوگرافی:
به صورت تزریق دارو در اطراف نخاع و سپس عکس برداری از آن یکی از روش های تشخیصی است.
- *ام آر آی و سی تی اسکن:
از ام آر آی جهت ارزیابی و بررسی ساختمان نخاع استفاده می‌شود.
- و از سی تی اسکن برای نشان دادن جزئیات بیشتر مانند شکل و اندازه طناب نخاعی استفاده می‌گردد.
- در برخی از موارد پزشک با استفاده از الکترومیوگرافی یا تست نوار عصب و عضله، وضعیت ریشه‌های عصبی نخاع را ارزیابی می‌کند.
در تنگی کانال، ایستادن و راه رفتن منجر به تشدید علائم و نشستن و خم کردن بدن، موجب کاهش درد می‌گردد. بدین خاطر که در حالت نشسته و خم، فضای کانال تا حدی افزایش می‌یابد و فشار از روی اعصاب برداشته می‌شود. بیماران دارای مشکلات عروقی، در آن‌ها علائم با راه رفتن افزایش ولی با ایستادن کاهش پیدا می‌کند.
- رژیم غذایی:
بیماران مبتلا محدودیت در مصرف مواد غذایی ندارند ولی باید مواد حاوی کلسیم مانند شیر و سایر فرآورده‌های لبنی در برنامه روزانه آن‌ها گنجانده شود.
- فعالیت‌ها:
تا بهبود نسبی بیماران باید از انجام فعالیت‌ها و ورزش‌هایی که علائم را در آن‌ها تشدید می‌کنند، بپرهیزند ولی در صورت کاهش برخی علائم زیر نظر پزشک معالج می‌توانند به انجام فعالیت‌های عادی خود بپردازند.
- پیشگیری:
به دلیل این که عوامل زیادی در ایجاد این بیماری نقش دارند، بنابراین پیشگیری خاصی توصیه نمی‌شود و تنها شیوه صحیح درست نشستن و خم شدن تا حدودی در جلوگیری از آن موثر است.
- درمان:
اغلب مبتلايان به تنگي جزئی در كانال نخاعي، در مواردی که به‌موقع تشخیص داده شوند به‌وسیله درمان غیر جراحی بهبود می‌یابند.
اما در موادي كه علائم پيشرفته‌اي وجود داشته باشد، نياز به جراحي خواهد بود.
- راه‌های درمانی:
۱-درمان دارویی طبق نظر پزشک مربوطه
۲-انجام فیزیوتراپی:
در فیزیوتراپی با استفاده از منوال تراپی، مدالیتی ها و همچنین لیزر درمانی، مگنت درمانی و … استفاده می شود.
۳-دکامپرشن درمانی:
مرکز زندگی برای اولین بار با استفاده از دستگاه دکامپرشن تراپی اقذام به درمان مشکلات کمر و گردن می نماید.
۴-جراحی:
در صورت عدم کاهش درد در بیمار با انجام روش‌های فوق، پزشک انجام جراحی را به بیمار توصیه می‌کند.
درمان دارویی:
*داروهاي ضدالتهابي غير استروئيدي نظیر بروفن، ناپروكسن، سلبركس، ايندومتاسين و مسكن‌هاي موضعي
*شل‌كننده‌هاي عضلاني مانند”متوكاربامول”
*در موارد حاد بیماری پزشک تزریق کورتون را تجویز می‌کند.
تزريقات موضعي كورتون، فقط در موارد خاصي موثر بوده ولی برای تمامی بیماران توصیه نمی‌شود.
درمان غیر دارویی:
۰استراحت كوتاه مدت به مدت ۳ روز در تسریع روند درمان بسیار موثر است.
۰كاهش نسبي فعاليت‌هاي بدني و اجتناب از انجام کارهای سنگین و برداشتن اجسام از روی زمین
۰راه رفتن در فاصله زمانی کوتاه مدت برای از بین بردن كامل فشار بر استخوان‌هاي بدن و کاهش اثرات نامطلوبي از قبيل تشديد برداشت كلسيم از استخوان‌ها(پوكي استخوان)، افزايش احتمال ايجاد لخته در عروق خوني و خطرات ناشي از آن موثر خواهد بود.
۰در صورت بهبودي نسبی و كاهش درد، مي‌توان از روش‌هاي حركت درماني و ورزش‌هاي مخصوص بهره برد. همچنین با حركت كردن بیمار، ریسك ابتلاء به افسردگی كاهش یافته، خصوصاً در سنین بالا، احتمال بروز حالات عدم تعادل روحی(دلیریوم) كه از معضلات مهم ناشی از بستری شدن سالمندان به‌شمار می‌رود، به حداقل خواهد رسید
