بیوفیدبک
Biofeedback
&
Rehabilitation
(Biofeedback) بیوفیدبک
بیوفیدبک یا بازخوراند زیستی یکی از روش هاي درمانی نوین در پزشکی می باشد. بیوفیدبک به معناي ثبت سیگنال هاي بیولوژیک مانند تنفس، فشار خون، تعریق، انقباضات عضلانی و… می باشد.
این سیگنال ها سپس وارد رایانه میشوند، مورد پردازش قرار می گیرند و به شکل صوتی یا تصویري )به صورت بازي هاي مختلف( براي بیمار و به صورت کمی به شکل اعداد و نمودار ها براي درمانگر یا پزشک نمایش داده می شوند. بیمار با مشاهده فعالیت هاي بیولوژیک خود به صورت اعداد و یا صوت و تصویر به عنوان مثال از میزان فعالیت عضلانی خود به هنگام تمرین درمانی آگاه می شود و قادر است فعالیت مورد نظر را تقویت یا سرکوب نماید. هر بار که انقباض عضلانی مورد نظر از آستانه تعریف شده فراتر رود بیمار فیدبک مثبت به صورت پخش موسیقی ویا کامل شدن پازل دریافت می کند و بدین ترتیب پاسخ مطلوب درهرجلسه بیوفیدبک تقویت می شود. استفاده از surface EMG biofeedback درتسریع روند بهبودي ضایعات اعصاب محیطی، فلج عصب صورتی (Bell’s palsy) و تقویت عضلات در سکته مغزي نتایج بسیار
خوبی دارد. درآسیب هاي اعصاب محیطی مانند فلج رادیال یا سیاتیک از طریق بیوفیدبک الکترومیوگرافی، الکترودها ي بیوفیدبک بر روي عضله اي که عصب آن دچار اختلال شده است قرار میگیرد و از طریق بیوفیدبک تقویت عضله مورد نظر و روند بازسازي و ترمیم عصب تسهیل می شود. از این روش در بیماران قبل و پس از جراحی هاي ارتوپدي مانند تعویض مفصل زانو و لگن، توانبخشی بیماران پس از درمان شکستگی استفاده می شود. در این گونه موارد بیوفیدبک نتایج بهتري نسبت به افرادي که از فیزیوتراپی به تنهایی براي توانبخشی آنها استفاده می شود داشته است.
یکی از کاربردهاي مهم بیوفیدبک در درمان اختلالات کف لگن و به ویژه بی اختیاري ادرار استرسی، فوریتی و یا مخلوط می باشد.
درمان هاي رایج شامل فیزیوتراپی عضلات کف لگن از طریق ورزش هاي تقویتی عضلات پري اورترال می باشد تا از نشت ادرار جلوگیري نماید. اما از آن جایی که این عضلات عمقی می باشند بیمار نمی تواند نحوه درست انقباض عضله صحیح را بیاموزد. با به کارگیري بیوفیدبک و استفاده از پروبی که داخل واژن قرار می گیرد بیمار می آموزد که کدام عضله را می باید تقویت نماید و چه انقباضی صحیح و مورد نظر است.
استفاده از بیوفیدبک در عضلات کف لگن به منظور درمان بی اختیاري ادرار، از نظرپزشکی مبتنی بر شواهد داراي level 5 (Efficacious and specific) می باشد که به معناي موثر و داراي اثرات اختصاصی براي هر بیمار می باشد.
زمان انجام بیوفیدبک حدود ۶ تا ۱۰ جلسه نیم تا یک ساعته بر حسب وضعیت بیمار است. بیوفیدبک درمانی خوشایند، کاملا غیر تهاجمی و مطلوب براي بیمار است چرا که خود وي در درمان نقش فعال دارد؛ لذا بر خلاف برخی روشهاي دیگر توانبخشی، پیگیري بیمار در درمان، بسیار موثر است.
درمان بی اختیاري بوسیله بیوفیدبک مبتنی بر تحقیقات گسترده اي است که در انستیتو ملی سلامت آمریکا انجام شده است و این تحقیقات نشان می دهد که علائم بی اختیاري ادرار به صورت میانگین بین ۷۵ % تا ۸۰ % کاهش می یابد.
حائض اهمیت است که تکالیف خانه نقش کلیدي و مهمی در بهبودي مراجع دارد. این نکته بسیار قابل توجه است که آنچه را که در جلسات درمانی درمانی آموزش دیده اید و آموخته اید را با راهبردها و تکالیف مشابهی در خانه بکار ببرید. تکرار الگوهاي درست و بکار بردن این الگوها در موقعیت هاي روزمره براي برگرداندن کنترل مجدد مثانه بسیار مهم است.
بیوفیدبک
بیوفیدبک روش درمانی است که با بکارگیري ابزارهاي الکترونیکی اطلاعاتی را در مورد اعصاب و عضلات و فعالیت خودمختار بدن اندازه گیري و پردازش می کند و در قالب فیدبک صوتی و دیداري به بیمار و درمانگرش نشان می دهد. بیوفیدبک به بیماران کمک می کند تا آگاهی بیشتري از اعمال خودمختار بدن دست یابند و کنترل ارادي شان را بر آنها افزایش دهند.
با راهنمایی درمانگرتان شما با استفاده از فیدبک هایی )صوتی و دیداري( کنترل بهتري را بر روي عملکرد اندامتان بدست می آورید. این دقیقاً همان کاري است که مرتاضان هندي در طی سالیان سال انجام می دادند.
بیوفیدبک در درمان طیف وسیعی از شرایط عصبی و عضلانی مثل اختلالات ماهیچه لگن )بی اختیاري ادرار فوري و فشاري ، بی اختیاري مدفوع ، واژینیسموس ، یبوست و مقاربت دردناك ( ، ضعف ماهیچه ها بخاطر سکته، دندان قروچه (Bruxism) ،سردردهاي تنشی ، مشکلات معده اي روده اي مثل سندرم روده تحریک پذیر ، حالت تهوع و استفراغ موثر است.
این درمان عمدتاً در بیماري هایی بکار برده می شود که داروها در درمان آنها موفق نیستند.
آیا بیوفیدبک براي هر فردي مناسب است؟
بیوفیدبک درمان غیر تهاجمی است که کاهش علائم را در افراد بسیاري موجب شده است. سودمندي
بیوفیدبک از فردي به فرد دیگر متفاوت است.
بی اختیاري ادرار و بیوفیدبک
استفاده از بیوفیدبک براي درمان بی اختیاري به سال ۱۹۴۰ بر می گردد، زمانی که آرنولد کگل متخصص بیماري هاي زنان از ابزارها و وسایل الکتریکی براي ارزیابی و ارائه روشی براي منقبض کردن ماهیچه هاي لگن استفاده کرد. بیوفیدبک در درمان بی اختیاري ادرار به شما کمک می کند تا کنترل کردن، تقویت و نیرو بخشی ماهیچه هاي لگن را که در کنترل مثانه نقش مهمی بر عهده دارند را یاد بگیرید. این درمان می تواند به افرادي که مبتلا به بی اختیاري ادرار فشاري هستند کمک کند، در این افراد ماهیچه ها نمی تواند در برابر فشار اعمالی مثل سرفه کردن، عطسه زدن، خندیدن و بلند کردن اشیاء مقاومت کنند و در نتیجه باعث خالی شدن مثانه می شوند. همچنین بیوفیدبک در درمان بی اختیاري ادرار فوري مفید است. در این نوع بی اختیاري، بیمار بصورت متوالی نیاز ناگهانی و قوي را براي ادرار کردن تجربه می کند. در هر دو مورد بیوفیدبک به شما آموزش می دهد تا گروه خاصی از ماهیچه هایتان را که شما به آنها براي کنترل ادرار نیاز دارید را تقویت کنید و استحکام بخشید. مطالعات نشان می دهند که بیوفیدبک می تواند کاهش بی اختیاري ادرار و بهبودي کنترل مثانه را در ۹۴ % از موارد موجب شود.
ساختار جلسات بیوفیدبک
بیوفیدبک با قرار دادن سنسورها بر روي بدنتان آغاز می گردد. در برخی موارد سنسورهاي کوچکی نزدیک ناحیه مقعد قرار می گیرند، جایی که ماهیچه لگن به پوست نزدیکتر است. متخصصان دیگر ترجیح می دهند که سنسور کوچکی را در ناحیه رکتوم یا واژن قرار دهند. همچنین براي بررسی فشار ناشی از شکم بر روي لگن سنسورهاي به شکم نیز متصل می گردد. بعد از قرار دادن سنسورها در مکانهاي خود شما شروع می کنید به منقبض کردن ماهیچه هاي کف لگن و آرام کردن ماهیچه هاي شکم. از طریق آموزش این کار شما می می توانید بی اختیاري خود را کنترل نمایید. این سنسورها از طریق فیدبک هایی که بر مانیتور کامپیوتر مشاهده می کنید یا صداهایی را که می شنوید به شما می گویند که آیا ماهیچه هایتان را درست منقبض کرده اید یا نه. در بیوفیدبک براي بی اختیاري ادرار از استفاده می شود. از طریق آن میزان (EMG) الکترومیوگرافی فعالیت الکتریکی در ماهیچه لگن اندازه گیري می شود و براي تقویت ماهیچه ها به مراجع فیدبک داده می شود تا یاد بگیرند که از ماهیچه هایشان بخوبی استفاده کنند و همچنین به بهتر آموختن ورزشهاي تقویت کننده ماهیچه ها براي حداکثر بهبودي کمک کند. همزمان با اینکه ماهیچه ها قویتر می شوند، بیماران ماهیچه هایشان را به نحوي صحیح تر بکار می برند و در نتیجه در جلوگیري از خروج ادرار موفق تر عمل خواهند کرد و قادر خواهند بود در صورت لزوم، ادرار خود را کنترل کنند تا به دستشویی برسند.
اهداف درمانی
اولین هدف در درمان بی اختیاري ادرار بوسیله بیوفیدبک بهینه سازي پاسخ هاي ماهیچه هاي کف لگن است. اهداف طولانی مدت و کوتاه مدت در درمان به شرح زیر می باشد.
- اهداف طولانی مدت
- کاهش فراوانی دوره هاي بی اختیاري ادرار
- کاهش علائم نیاز فوري به دفع ادرار
- کاهش فراوانی دفعات دفع به چهار بار در روز و یکبار در طی شب و در حین خواب
- کاهش بدکارکردي دفع و خطرهاي مرتبط براي ابتلا به عفونت مثانه
- کاهش تعداد و اندازه لباس هاي محافظ
- اهداف کوتاه مدت
- تقویت کردن انقباضهاي ماهیچه لگن براي بهبودي استقامت ماهیچه هاي محافظ
- تقویت کردن انقباضهاي انتخابی ماهیچه لگن بدون انقباضهاي شکمی
- بهبودي ظرفیت و گنجایش مثانه
- بهبودي هماهنگی ماهیچه هاي کف لگن در پاسخ به نیاز فوري براي ادرار
- تقویت بازداري انقباضهاي شکمی نابهنجار براي بهبودي نیاز فوري براي ادرار
- فراهم آوردن یک برنامه آموزش خانگی براي تعمیم دادن مهارتهاي آموزش یافته در کلینیک به شرایط زندگی روزمره
تعداد جلسات
جلسات بیوفیدبک براي درمان بی اختیاري ادرار عموماً یک ساعت طول می کشد. تعداد جلسات مورد نیاز متفاوت است، اما معمولاً در حدود ۱۰ جلسه نیاز است تا بتوانید ورزشهاي لگن روزانه تان را بصورت کامل انجام دهید.
بیوفیدبک چه چیزي آموزش می دهد؟
کنترل بیش فعالی عملکرد و فعالیت ماهیچه دترسور (نواحی دفع(
افزایش قدرت و استحکام ماهیچه هاي لگن
کاهش انقباضات شکمی
تعداد جلسات بیوفیدبک
تعداد جلسات بیوفیدبک از فردي به فرد دیگر متفاوت است، فردي با مسائل غیر نورولوژیک ممکن است بصورت میانگین ۶ تا ۱۰ جلسه درمان در طی دوره ۴۰ روز نیاز داشته باشد.
